Кэбээйибит төрүттэммитэ 80 сылыгар, аан дойдутааҕы суруйааччы күнүгэр ананар
Эверсто Константин Семенович Родился в 1968 году в с. Чагда Кобяйского района.
Отец Семен Федорович всю свою жизнь работал библиотекарем, воспитывал подрастающую молодежь своими лекциями, беседами о любви и уважении книгах, учебе.
Мать Анна Константиновна, работала заведующей детской ясли, тоже многие годы отдала в воспитании подрастающего поколения. Их семья была большая - 6 детей. В школе все прилежно учились.
В 1988 году поступил в якутское отделение ЯГУ и закончил в 1993 году, работал научным сотрудником в Литературном музее им. П. Ойунского, учителем якутского языка в Чурапчинском и Кобяйском улусах. С 2005 года работает в Ниджилинской средней школе психологом и учителем национальной культуры.
В студенческие годы начал писать рассказы. Был членом литературного кружка «Сэргэлээх уоттара» ЯГУ. Первый рассказ был напечатан в журнале «Хотугу сулус» в 1989 г.
В 1990 году его рассказ «Эстии» («Последний сохатый») занял 1 место в районном литературном конкурсе.
В 1992 году рассказ «Аттар ытыы тураллара» («Прощание лошадей») занял 1 место в конкурсе среди студентов.
В 1995 году повесть Эверстова К. С. «Арчылаа миигин, хомусчааным» («Береги, меня мой хомус») занял 2 место в республиканском литературном конкурсе посвященном к 50- летию Великой Отечественной войны.
В 1999 году вышла его первая книга «Туман буолбут таптал» («Марево любви»). Книга вызвала большой интерес среди читателей и вторично переиздана в 2000 году. В повести рассказывается о силе любви, победившей смерть. В рассказах описывается современная жизнь села, затрагиваются вопросы нравственности, человечности в наше время. По сценарию Эверстова К. С. в 2008 г. «Сахафильм» снял художественный фильм «Туман буолбут таптал». Режиссер - Аркадий Новиков.
В 2003 г. вышла вторая книга «Айдаар араллааннара» («Неугомонный Айдар») о жизни современной сельской молодежи, раскрывая обобщенный образ нашего молодого современника через внешний и моральный облик главного героя повести.
В 2006 году Эверстов Константин Семенович принят членом в Союзе писателей России.
В журнале «Чолбон» № 5 2013 г. вышла его повесть «Рассказы ветерана войны» о мудрости и удали якутского солдата в ВОВ. Повесть вызвала большой интерес среди читателей среднего и старшего поколения.
АНОНС: Третья художественная книга «Бары туруйаларга кубулуйбуттар» («Все превратились в журавлей») готовится к выпуску. В книге рассказывается жизнь и подвиг наших земляков в ВОВ. В рассказах описываются быт и проблемы современного села.
В 2011 году Эверстов К. С. написал сценарий для фильма «Великий учитель» о выдающемся тренере Д. П. Коркине. Фильм планируется к выпуску. Фильм показывает воспитание и сильный дух наших борцов - олимпийцев, пропагандирует Здоровый Образ Жизни.
Константин Семенович является лучшим советчиком для юных читателей, рассказы и стихи детей напечатались в улусной и республиканских газетах, заняли призовые места в различных конкурсах.
- Хаһааҥҥыттан айар үлэҕин саҕалаабыккыный?
- СГУ - га үөрэнэ сылдьан, 1 курстан «Сэргэлээх уоттара» диэн түмсүүгэ сылдьыбытым. Бастакы «Махтал» диэн кэпсээним 1989 сыллаахха «Бэлэм буол» хаһыакка тахсыбыта. Ол сыл «Хотугу сулус» сурунаалга «Аттар ытыы тураллара» диэн кэпсээним тахсыбыта. Ааҕааччылар бэркэ биһирээбиттэрин иһин, «амтаһыйаммын» салгыы суруйарга быһаарыммытым. Суруйааччы Баһылай Харысхал бэркэ биһирээбитэ уонна көмөлөспүтэ.
- «Сэргэлээх уоттара» түмсүүгэ бииргэ дьарыктаммыт чилиэннэртэн кимнээх таһаарыылаахтык үлэлииллэрий?
- «Күрүлгэн» сурунаал редактора Афанасий Гуринов - Арчылан, «Бүлүү» хаһыат кылаабынай редактора Яковлев Андрей уо. д. а. Атын да факультет оҕолоро кэлэллэрэ. Салайааччыларбыт А. Старостин, Урсун этилэр. Бэрт сэргэх суруйааччылары кытта көрсүһүүлэри оҥороллоро. Хоһоон, кэпсээн суруйан хаһыат таһаарарбыт.
- СГУ - га бииргэ үөрэммиттэртэн кими чорботуоҥ этэй?
-СГУ - га бииргэ үөрэммит оҕолорбуттан элбэх кыыс туйгун учуутал буоллулар. Сивцева Катя, Олесова Саргы филологическай наука кандидаттара. Власьева Майя НВК солбуллубат ыытааччыта. Атын да бииргэ үөрэммиттэрим ситиһиилэрэ мунура суох.
- «Туман буолбут таптал» суруллубут историятыттан билиһиннэр эрэ.
- 1988 сыллаахха СГУ - га туттарсан киирбитим. Күһүн практикаҕа хортуоскаҕа Хаҥалас улууһугар Тойон Арыыга барбыппыт. Күнүс хортуоскаҕа үлэлээн бараммыт киэһэ хоско мустаммыт, ол - бу араас абааһылаах түбэлтэлэри кэпсэппиппит. Сороҕор оннук киэһэлэргэ олохтоох ыччаттар киирэн тугу билэллэрин сырдаталлара. Биир киэһэ былыргыны - хойуккуну бэркэ билэр дьүһүннээх уол кэлэн кэпсээбитэ. Ол кэпсээнэ төбөбөр киирэн баран хайдах да ааспакка сылдьыбыта. Ол бастаан утаа кыра кэпсээн этэ. Ону кэнники үөрэхпин бүтэрэн бараммын, биир үтүө күн суруйан сырылаппытым. Кэлин онно элбэҕи эбэн - сабан, сороҕун көҕүрэтэн ситэрэн биэрбитим ити сэһэн буолан тахсыбыта. Онтон кэлин 2007 сыллаахха А. Новиков: «Киинэ оҥоробун дуо?» - диэн ыйыппыта. Ону: «Оҥор», - диэн сөбүлэспитим.
- Кэпсээнтэн сэһэҥҥэ тиийбиккин дии, дьэ бу үлэлэр уратылара хайдах эбитий?
- Кэпсээн тэттик, кылгас. Киһи биир түгэни өйдөөн хаалбытын эбэтэр чопчу биир түгэни айан суруйар. Сэһэн ол түгэннэри эбэн, наардаан кэҥэтэн биэрэр. Өссө атын геройдары эбии киллэрэн, сюжеттарын уустугурдан биэрэр.
- Ханнык суруйааччылары кытта билигин алтыһаҕын?
- Сэмэн Маисовтыын, Николай Лугиновтыын, Сэмэн Туматтыын, Баһылай Харысхаллыын, Урсуннуун, Баһылай Уйбаныаптыын, Уйбаан Ойуурдуун. Б. Харысхал, Н. Лугинов, Урсун эдэр эрдэхпиттэн сүбэ - ама буолбуттара сүрдээх үчүгэй.
- Билигин ханнык айымньыны суруйа сылдьаҕыный?
- Билиҥҥи олохтон көрдөөх да, омсолоох да айымньылар бааллар. Көрүдьүөс кэпсээн киһи олоҕун уһатар, настроениены көтөҕөр, арааһынай дьээбэни - хообону саха киһитэ биһириир. (күлэр). Уопсайынан билиҥҥи туругунан элбэх кэпсээннэр, сэһэннэр суруллубуттара да, хомойуох иһин үп - харчы суох буолан, кыайан күн сирин көрөр кыахтара суох буолан сыталлар. Кыралаан «Чолбон» сурунаалга кэпсээннэрим тахсаллар. Холобур, кэнники икки кэпсээннэрим 2016 сыллаахха «Чолбон» сурунаал 10 № тахсыбыта. Өссө да тахсыахтаахтар. Уочаракка сыталлар быһыылаах …
- Библия тылбаастыыр үһүгүн. Ол туһунан кылгастык кэпсээ эрэ.
- Санкт - Петербурга РБО (Российское Библейское Общество) диэн баар, олор көрдөспүттэригэр ылынан үлэлээбитим. «Ветхий завет» (Кэс тыл) диэн. Онно ыллыҥ да тылбаастаабат эбиккин. Текст биэрэллэр. Ону тылбаастаабытыҥ кэннэ бастаан төттөрү нууччалыы тылбаастаталлар, онтон еврейдии тылбаастыыллар. Ол аата бэрэбиэркэлииллэр, төһө сөпкө үлэлээбиккин. Сүрдээх уһун унньуктаах үлэ эбит. Биир сирэйи тылбаастаабыккын хас да күнү быһа бэрэбиэркэлииллэр.
- Инники былааныҥ? Үлэҥ ис хоһооно?
- Урукку гражданскай сэрии тематыгар үлэлэһиэхпин баҕарабын. Кэбээйигэ буолан ааспыт түгэннэри киллэрэн туран. Бандьыыттааһын, күрүөйэхтэр … Саҥа былаас саҥа атаҕар туран эрэр кэмин. Оччотооҕу хоһуун дьоннору, бандьыыттары да буоллун. Буккуллуу кэмэ буоллаҕа. Онтон Аҕа Дойду сэриитин саҕанааҕы күрүөйэхтэр. Онно да дьон буккуллуута хара баһаам этэ. Билигин матырыйаал хомуйа сылдьабын. Хаһан олоххо киирэрэ буолла, билбэтим.
- Бииргэ төрөөбүттэргиттэн ким суруйарый?
- «Дабаан» хаһыат үлэһитэ Антонина Эверстова суруйан испитэ. Кэлин дьиэ кэргэнигэр уонна үлэтигэр ыктарда быһыылаах.
- Төрөппүттэргит эһиги идэҕитин туох дииллэр этэй?
- Истэригэр кэрэхсииллэр этэ, ол гынан баран тастарыгар таһаарбат этилэр. Аҕабыт, ийэбит сахалыы кинигэлэри барытын хасыһан булан ааҕаллара, сир түннүгэ дьоннор этилэр. Ийэбит барыбытын үөрэхтээх киһи оҥорор дьүккүөрдээҕэ. Ол да иһин 5 оҕо үрдүк үөрэҕи бүтэрдэхпит.
- Суруйарыҥ таһынан тугу үлэлиигиний?
- Ньидьили уопсай үөрэхтээһин орто оскуолатыгар психологынан үлэлиибин.
- Айар куттаах оҕону эндэппэккэ билэриҥ буолуо дии?
- Оннук оҕону хоһоон, кэпсээн суруйтаран көрдөххө тута биллээччи. Оннук оҕо бэйэтэ туспа сылдьа сатааччы, айылҕаҕа сылдьарын ордорор. Билигин сахалыы кинигэлэри ааҕар оҕо адьас таҥара курдук көстөр буолла, оннук аҕыйаата. Оҕону адьас кыра сааһыттан булгуччу сахалыы тэттик кинигэлэри ааҕарга сорудахтаан, сыана туруоран аахтара үөрэтиэххэ наада. Былыр биһиги аҕабыт оннук гынар этэ.
-Эйигин булчут киһи дииллэр.
- Иллэҥ кэммэр бултуурбун сөбүлүүбүн. Куска, куобахха. Саас кус бултааһынын болдьоҕо саҕаланыаҕыттан бүтүөр диэри сылдьааччыбын. Инники сылларга куобах олох мэлийэ сылдьыбыта, хата, былырыыҥҥыттан дьэ биллэн эрэр. Ирээппин бултаабытым. Куобах эстэн хаалбакка үөскүү турара буоллар дьону - сэргэни аһатыа этэ. Онон наһаа эһимиэххэ наада.
- Эдэр, саҥа саҕалыыр суруйааччыларга тугу сүбэлиэҥ этэй?
- Мин бастаан суруйбут айымньыларбын бииргэ үөрэнэр табаарыстарбар эбэтэр суруйааччыларга көрдөрөөччүбүн. Кинилэр санааларын истээччибин. Суруйааччы критиканы истиэхтээх уонна ылыныахтаах дии саныыбын. Критиканы ылыммат буоллаҕына суруйааччы буолбат. Бастаан суруйар киһи туох туһунан суруйара элбэх буоллаҕа: билигин барыта көҥүл, араас тема, проблема кэмэ суох. Били биир улахан суруйааччы эппитинии: «Эһиги туох да буоллун, суруйан иһиҥ, критиктэр бэйэлэрэ быһаарыахтара», - диэн.
- Критика тиэмэтин таарыйдыҥ дии, саха литературнай критиктэриттэн кими ордороҕунуй?
- СГУ сүрдээх үчүгэй преподавателэ В. Б. Окорокова критикаҕа үчүгэй ыстатыйалары таһаарааччы. Уонна атын критиканан дьарыгырар киһи кэлин суох. Ким да кими да критикалаабат, наар хайҕаһыы, бэйэ - бэйэни санныга таптайсыы. Истиэххэ наһаа үчүгэй. Билигин улахан суруйааччылартан аҕыйах киһи хаалла, урукку коммунистическай партия стимула суох буолан, ким да бооччойо сатаабат, онон критик да аҕыйах.
- Иэйииҥ саһан баран хаһан киирэрий?
- Кинигэтэ тахсыбат киһи иэйиитэ киирбэт быһыылаах. Билигин урукку суруйааччылары сулус оностор сэбиэскэй кэм буолбатах. Ол иһин сорох айар, суруйар талааннаах дьоннор соччо - бачча суруйуунан үлүһүйбэттэр. Эн 5 - 6 сыл суруйан муҥнанан кинигэ таһаартараары мөхсүөҕүҥ, «Харчыта төлөө», - диэхтэрэ. Айар үлэһит настроение киһитэ буоллаҕа, онон үөһэттэн стимул, материальнай хааччыллыы баар буоллаҕына киниэхэ иэйиитэ да киириэҕэ …
- Кэбээйи улууһуттан төрүттээх суруйааччылартан кимнээҕи чорбото бэлиэтиигиний?
- Биллэн турар, саамай күөн туттар улуу киһибит Н. А. Лугинов буоллаҕа. Кини курдук Россияҕа, Аан дойдуга биллибит дьоммут Саха сириттэн ахсааннаах. Баһылай Уйбаныап төһө да пенсияҕа таҕыстар тыас таһаарыан сөп кырдьаҕас. Литература сылын атаарыыга Сангаарга мунньахха көрдөхпүнэ, Мукучуттан хоһоонньут кэрэ аҥаардар элбэхтэр этэ. Дьэ ити бэрт дьыаланы ылсыбыттар. Тыллара - өстөрө да мааны.
- Киһи үксэ хоһоон суруйар, эн тоҕо кэпсээнньит буоллуҥ?
- Эдэр эрдэххэ суруйан көрөн баран бырахпытым, «сири хорутааччы» поэт буолуохпун баҕарбатаҕым. Оттон кэпсээни суруйдахпына, дьоннор ааҕаллар, кэрэхсииллэр, сүтэн хааллыҥ диэн кыҥкыйдыыллар - ол аата туох эрэ баар буоллаҕа …
- И. Е. Левин аатын сүгэр Танара орто оскуолатыттан ситии - хотуу аттестатын ылбытыҥ дии, үөрэммит кыһаҥ туһунан тус санааҥ.
- Танара орто оскуолатыгар кылгас кэмҥэ үөрэнэ сылдьыбытым. Кылааспыт салайааччыта Петр Ильич этэ. Төһө да кылгаһын иһин умнуллубат онус кылаас барахсан туһунан үтүө эрэ өйдөбүллэр бааллар.
- Кылааска бииргэ үөрэммит оҕолоргуттан кимнээҕи чорботон ааттаталыаҥ этэй?
- СГУ - га үөрэнэ сылдьан эмиэ онно үөрэнэр Тарабукина Альбинаны, Левин Коляны, Иванов Юраны билсэр этим. Табаарыһым Левин Коля Баҕадьаҕа баһылыгынан күүстээх, таһаарыылаах үлэтин истэ - билэ сылдьабын, кини салайар үлэҕэ өссө тахсар кыахтаах. НВК - ҕа Альбина куолаһа куруук иһиллэр.
- Оҕо сааскыттан чаҕылхайдык өйдөнөн хаалбыт түгэни ааттыаҥ дуо?
- Сайын саҕаланыыта дьиэ кэргэнинэн бары маевкалыы оттуур сирбитигэр Хайыҥааҕа тахсар этибит. Ол кэнниттэн от үлэтин күргүөмэ. Дьэ онно бэһиэлэй буолааччы.
- «Кэрэ Кэскил кыраайбыт Кэбээйибит» үбүлүөйдээх сыла дии, Эн баҕа санааларыҥ.
- Кэлиҥҥи сылларга Ньидьили эбэ кытыытыгар нефть, газ көрдөөннөр сири хаһаллар, дэлби тэптэрэллэр, айылҕаны урусхаллыыллар. Ити содула кэлин син биир биллиэҕэ. Республика салалтата ити дьыаланы өссө да үүннүүрэ - тэһиинниирэ буоллар. Улууспут салгыы чэчирии - сайда, саҥа кыахтаах ыччаттары таһаара турдун. Уопсайынан кэскиллээх ыччаттар, талааннаах дьоннор дойдуну ааттаталлар.
- Константин Семенович, санааҕын атастаспыккар махтанабыт. Ааҕыыга ол аата айар эйгэҕэ сыһыарбыт киһигинэн Аҕаҥ буолар. Семен Федорович библиотекарынан үлэлээбит кэмнэрэ биһиэхэ биир идэлээхтэригэр үтүө холобур буолар. Ааҕааччыларбытыгар уонна айар куттаах дьоммутугар кини курдук күүс - көмө буолларбыт диэн сыаллаах үлэлии сылдьар дьоҥҥо үтүө өйдөбүлү иҥэрэр.
- Эн тус олоххор уонна айар үлэҕэр ситиһиилэри баҕарабыт. Ааҕааччылар күүтэр эбэтэр кэтэһэ сатаан баран «мөҥөр» да автордара буола тур диэн тус санаабытын этэбит.
Интервьюну ыллылар:
Ноговицына Туйаара Васильевна – Ньидьили библиотекатын библиотекара,
Им Ия Николаевна – Мукучу модельнай библиотекатын сэбиэдиссэйэ,
Чагда - Мукучу, ыам ыйа, 2017 сыл.
Хаартыскалар 10, 17 № - дээх филиаллар фондаларыттан ылылыннылар.
Comments