Хартыына сигэтэ
Биһиги социальнай партнердарбыт
“Оскуола 50 сыллаах үбүлүөйүн күнүгэр музей үлэҕэ киирбитэ (1980 с.). Музей биэс салаалаах (отделлаах). Бастакы салаа – “Нэһилиэк историята”. Иккис салаа – “Бойобуой албан аата” хос. Үһүс салаа – “Үөрэнэр, иитиллибит кыһабыт”. Төрдүс салаа – “Өбүгэлэрбит олохторо-дьаһахтара”. Бэһис салаа түөлбэ айылҕатыгар ананар. Музей үлэтэ элбэх билиини-көрүүнү, бириэмэни ирдиир, көрдүүр-чинчийэр, айар-түмэр үлэ”. (Матырыйаал музей архыыбыттан – Ю. П. Гоголев ахтыытыттан ылылынна).
Музей түһүлгэтигэр сылдьыбыт, элбэҕи билбит, сэргээн истибит оҕолор санааларын сырдатабын.
9 кылаас үөрэнээччитэ:
Денис Гаврильев: «Саамай сөхпүтүм диэн эбээм Евдокия Семенова, эһээм Петр Кычкин былыргы сахалыы кэрдииһинньиги туоһунан оҥорбуттарын. Икки этээстээх дьиэни көтүрбүттэригэр булбуттар. Миитэрэй Баппаҕай сыгынньах илиитинэн токуруппут оскуоматын көрөн соһуйдум, урукку химия учебнигын суругун – бичигин сөхтүм».
8 кылаас үөрэнээччилэрэ:
Ангелина Гуляева: «Саамай интэриэһиргээбитим диэн эдэркээн кыыс хас сылы быһа уруһуйдаабыт улахан да улахан ойуутун, былыргы киһи улахан даҕаны чороону оҥорбут, илиитинэн кыһан оһуордаабыт. Мамонт уҥуохтарын көрбүппүт, биир уостаах уол оҕоҕо аналлаах саа баар, ол олох былыргы үйэтинээҕи саа. Кып-кыра, ытыс эрэ саҕа кинигэлэр бааллар. 80-ус сылларга худуоһунньуктар фондаларыттан кэлэн бэтэрээннэри олордон эрэ уруйдаабыттара көрүөххэ астык. Музей диэн хайаан да баар буолуохтаах, тоҕо диэтэххэ дойдугун киэргэтэр, араас ахтыылар бааллар. Кыра оҕолор хос, хос-хос эбээлэрин, дьоннорун биллиннэр диэн. Өйтөн суруйууга сорудах биэрдэхтэринэ музейга тахсан күнү быһа да үөрэтиэххэ, элбэҕи билиэххэ сөп».
Алла Левченко: “Мин Олег Васильевич интэриэһинэйдик кэпсиирин сөбүлээтим. Чуучалалар наһаа үчүгэйдэр. Хаартыска арааһа баар. Мин Мукучум дьоннорун олус диэн хайҕыыбын. Сөбүлүү көрбүт экспонатым диэн уп-улахан былыргы чороон! Музейга мин улаатан да баран өссө да кэлэн көрүөм. Музей диэн оҕолорго аналлаах: өбүгэлэрбит олохторун – дьаһахтарын билэрбитигэр”.
Инна Яковлева: “Кыыллар араастара баар, уопсайа 20 араас көрүҥ баар эбит. Тайах төбөтө, маҥан мэкчиргэ, кырынаас уо.д.а. Сахалыы иһиттэр – кытыйа, чороон. Чороон автора ойуутун илиитинэн кыһан оҥорбут. Былыргы манньыаттар араастарын интэриэһиргээбитим аҕай. Үөрэнэр оскуолам үлэһиттэрин хаартыскалара бааллар. Сиртэн хостонор таастар киһини умсугуталлар. Былыргы суоруна – дьэ дьикти да тэрил эбит. Музейга былыргыны көрдүннэр, үлэһит дьону өйдөөтүннэр - санаатыннар диэн сырытыннараллар ”.
Петя Степанов: “Чуучалалары сөбүлээбитим. Урукку кинигэлэр, хаһыат матырыйааллара бааллар. Саамай интэриэһиргээбитим диэн урукку бэчээттиир приборы (массыынканы). Элбэх буукубалардаах, кырааската хара чэрэниилэ эбит. А 4 курдук кумааҕылаах буолар диэбиттэрэ. Прибору баттаатахтарына илиискэ суруллан иһэр эбит. Былыргы олоҕу умнубаттыннар диэн туран музейы тэрийэллэр”.
7 кылаас үөрэнээччилэрэ:
Володя Сметанин: “Музейга мин наһаа элбэҕи интэриэһиргээтим: өтүүгү, токурутуллубут оскуоманы, мамонт муоһун, былыргы иһиттэри, талкыны. Мин былыргы сааны олус да сөҕө көрдүм: 1515 сыллаах саа! Ити чуучалалар хайдах сытыйбаттара буолуой? Музей ити былыргыны санаатыннар, биллиннэр диэн баар эбит”.
Света Иванова: “Мин сахалыы илин кэбиһэри, ытарҕаны, бөҕөҕү көрөн сөхтүм. Тоҕо диэтэр былыргы дьахталлар хайдах итиччэ ыарахан ыйааһыннаах үрүҥ көмүһү ыһыахха кэтэллэригэр сылайбаттара буолуой? Бэйэлэрин дьон тылыттан, хараҕыттан харыстанаары кэтэллэр дии саныыбын. Туоһунан оҥоһуллубут иһиттэр-хомуостар бааллар. Былыр таас иһит суох эбит, ол иһин ыаҕайа тигэллэр эбит. Өтүүк баар, онно итии чоҕу куталлар, таҥаһы биир сотуунан көннөрөллөр. Музей диэни былыргы биһиги өбүгэлэрбит таҥастарын-саптарын, иһиттэрин-хомуостарын, кыра оҕолорун биһиктэрин, харчыларын, итэҕэллэрин биллиннэр, бэтэрээннэрбитин санаатыннар диэн тэрийбиттэр”.
Ангелина Пономарева: «Биһиги музейга сырыттыбыт, онно билбэтэхпитин биллибит. Миэхэ сахалыы ытарҕа, илин кэбиһэр, өтүүк, манньыаттар, иһит-хомуос, киэргэллэр үчүгэй этилэр. Киэргэллэр наһаа ыарахаттар эбит. Өтүүккэ чох кутан баран өтүүктүллэр эбит. Билигин оннук буолбатах. Миэхэ итинник өтүүк баара буоллар үчүгэй баҕайытык өтүүктүөм этэ. Музейга элбэх киһи сылдьар, ол иһин былыргы тэриллэр элбэхтэр. Былыргыны дьоннор биллиннэр».
Галя Полятинская: “Кыыллары, чыычаахтары көрдүм. Наһаа үчүгэй куобах баар:бороҥ уонна маҥан өҥнөөх. Бэчээттиир массыына баар. Илин кэбиһэр ыарахан да ыйааһыннаах буолар эбит. Мамонт муоһун көрөн сөхтүм. Эһээм Осипов Иван Павлович хаартыската баар. Мин музейга былыргы харчыны, оонньууру уонна открывашканы биэрбитим. Музейы оҕолор көрдүннэр, бэтэрээннэр тугу гыммыттарын биллиннэр диэн баар.”
6 кылаас үөрэнээччилэрэ:
Аэлита Гоголева: “Мамонт уҥуоҕун көрөн сөхпүтүм. Аһары улахан этэ. Биһиги Танарабыт үрэҕиттэн булбуттар. Ол аата мамоннар биһиги дойдубутугар хаһан эрэ тыыннаах хаама сырыттахтара дии”.
Диана Дьяконова: «Мамонт уҥуоҕа улахан да баҕайы дии. Эргэ хонтуораттан хартыыналары булбуттар. Биир хартыынаҕа ким уруһуйдаммыта биллибэт этэ. Былыргы харчы арааһа баар. Ыарахан баҕайы ыйааһыннаах өтүүк кырыылаах гына өтүүктүүр эбит бөрүүкэни. Чох куталлар эбит. Оҕо биһигэ олус интэриэһинэй. Таба, тайах төбөлөрө бааллар. Учууталлар хаартыскаларын көрбүппүт. Кинилэр остуоруйаларыттан, эһээм Иван Иванович Иванов сэриигэ сылдьыбытын Олег Васильевич кэпсээбитэ. Сиртэн хостонор таас арааһын ылбыттар. Манна музейы биһиги өбүгэлэрбитин, кимнээх-ханна төрөөбүттэрин, тугу үлэлээбиттэрин биллиннэр диэн аспыттар».
Сардаана Слепцова: «Миитэрэй “Баппаҕай” ити хайдах оскуоманы ылан илиитинэн токурутан кэбиспитин мин сөхпүтүм аҕай. Элбэх харчылары көрдүм. Мамонт уҥуохтара, эҥин араас көтөрдөр бааллар. Музей диэн дьону үөрэтэр, былыргы дьон идэлэрин көрдөрөр. Музейтан элбэх биллиилээх дьону билэбит».
Софронеев Ньургун: «Мин байыаннай сааланы саамай сөбүлээн көрбүтүм. Дьоннор наһаа да үчүгэйдик уруһуйдуулларын сөхтүм».
Афоня Григорьев: «Мин музейга сылдьан наһаа үөрдүм. Эһээм үлэ бэтэрээнэ Григорьев Афанасий Григорьевич, хос эһээм убайа Григорьев Тимофей Афанасьевич бастакы хомуньуус эбитин уонна атын үлэ бэтэрээннэрин биллим. Сэрии бэтэрээннэрин хаартыскаларын көрдүм. Истиэндэҕэ мин абаҕам сэрии бэтэрээнин хаартыската баар, Кралин Ким Алексеевич Курскай кыргыһыыга сылдьыбытын билбитим, табаарыһым Ньургун эһээтэ Софронов Иннокентий Иннокентьевич сэрии бэтэрээнэ эбит. Өссө өбүгэлэрбит былыр туттубут малларыттан өтүүк, манньыаттар, кып-кыра кинигэлэр сыталлар. Сиртэн хостонор баайдар - кварц, мрамор, чох бааллар, шахтердар каскалаах буолаллар эбит. Уопсайа 5 хос баар. Истиэндэҕэ биир учууталы - Рожин Виктор Иванович туһунан көрдүм. Байыаннай тиэмэлээх хоско биир Чурапчы киһитэ В. Дьячковскай Иосиф Сталины харандааһынан бэркэ да уруйдаабыта турар. Чуучалалар хосторугар мамонт муоһа баар, тииһэ наһаа да улахан уонна урукку оҕус муоһа улахана бэрт эбит. Сордоҥ статуэтката астык баҕайы. Таба төбөтө, кырса, кус, мэкчиргэ олороллор. «Дьоҕур кыһата» оҥорон ыыппыт статуялара баар. «Последний приказ” уонна Ленин статуяларын сөбүлээтим. Носорогу хаартыскаҕа түһэрэн ыыппыттар. Музей диэн дьон билиитин элбэтэр, бэтэрээннэр, дьоннор остуоруйаларын биллиннэр диэн музей баар буолар».
Ваня Софронеев: “Мамонт уҥуоҕун көрөн сөхпүтүм. Чуучалалар элбэхтэр. Тииҥ кулгааҕар киистэ курдуктаах, сытыы тиистээх буолан эриэхэ сиир буоллаҕа дии. Былыргы мал арааһа элбэҕиин! Музей диэн эскпонаттар дьиэлэрэ. Былыргы историяны биллиннэр диэн оҥороллор”.
Наташа Ноговицына: “Киһи бэйэтэ өтүйэтэ суох саайан маска оскуоманы киллэрбитин наһаа да сөхтүм. Былыргы харчылар, дьахталлар киэргэллэрэ, ыарахан да ыйааһыннаах өтүүк, иһиттэр-хомуостар, урукку маллар-саллар, кып-кыра кинигэлэр сыталлар, киһи илиитинэн оҥорбут чороонун көрөн биһирээтим. Кырдьаҕастар, бэтэрээннэр хаартыскалара баар. Мин эбээбин Ноговицына Прасковья Николаевнаны көрбүтүм. Кыра оҕо утуйар ороно биһик диэн ааттанар эбит. Туоһунан ыаҕайа оҥорбуттар. Мамонт муоһа баар. Музейга былыргы маллары, дьоннору, кимнээх сэриигэ сылдьыбыттарын биллиннэр диэн тэрийэллэр. Музей – история сирэ”.
Саша Яковлев: «Музейга мин бэйэбин көрбүтүм: аҕабын кытта кулуупка түспүппүтүн. Былыргы иһиттэр, араас кыыллар бааллар. Саха суруйааччыларын хаартыскаларын саамай интэриэһиргээн көрбүтүм. Мин куобаҕы наһаа сөбүлээбитим: кини бороҥ өҥнөөх, уһун кулгаахтаах, ойуурга олорор. Ыарахан да ыйааһыннаах өтүүк баар буола сылдьыбыт. Итии чоҕу кутан баран таҥаһы өтүүктүүр эбиттэр. Музей тоҕо нааданый? Көлүөнэттэн көлүөнэҕэ билиини биэрээри!».
Айхал Гуляев: “Араас кыыллары, былыргы харчылары көрдүм. Музейга барыта дьиҥнээх курдук көстөр, барыта наһаа үчүгэй. Былыргы мамонт уҥуохтара бааллар. Олус улахаттар бааллар. Музей элбэх хостоох. Урукку бэтэрээннэр хаартыскалара баар. Музейтан былыргы дьоннор хайдах малларынан туттубуттарын билэҕин. Дьоннор элбэҕи биллиннэр-көрдүннэр диэн анаммыт”.
Ваня Абрамов: «Мин саамай сөбүлээбитим диэн байыаннай хос буолар. Дьоннору бэркэ да уруһуйдуулларын сөхтүм. Сталины итинник бэркэ уруһуйдаабыттарын көрөн соһуйдум уонна олус астынным. Эһээбин көрдүм. Эһээм аата Абрамов Иван Маркович диэн. Мин кини курдук ааттаахпын. Музей диэн биһиэхэ оҕолорго олус наада, билиибит кэҥиир».
Скрыбыкин Сережа: “Уруокпут музейга буолбута. Киирэн дорооболоспуппут. Павлов Олег Васильевич барытын кэпсээбитэ. Бастаан бэтэрээннэри көрбүппүт, онно мин хос эһээм Кычкин Афанасий Афанасьевич баар этэ. Таастар араастара баар. Иккиһинэн буоллаҕына дьиҥнээх сэриигэ сылдьыбыт дьоннору көрбүппүт. Мин сөбүлүүр, ытыктыыр бэтэрээним Левин Иван Егорович муннуга баарыттан астынным. Кини педагог – бэтэрээн буолар. Үһүс хос учууталларга, оскуоланы бүтэрээччилэргэ аналлаах хос эбит. Рожин Виктор Иванович, Игнатьев Петр Ионович, Кычкина Агафья Даниловна уо.д.а. Төрдүс хоско киирдэххэ былыргы иһит арааһа баар. Өтүүгү интэриэһиргээбитим – чоҕунан сылыталлар эбит. Бэһискэ кыыллар, чыычаахтар чуучалалара тураллар. Мин санаабар, музей хайаан да наадалаах. Киһини олус өйдөөх гынар, элбэҕи билэҕин. Музей дьиэтигэр видеокамера бөҕөтө баар буолуохтаах”.
5 кылаас үөрэнээччилэрэ:
Эрик Петров: “Былыр олорбут дьоннор тустарынан иһиттим. Көтөрдөртөн мэкчиргэни, кубаны сөбүлээтим. Музей ону-маны, былыргыны билэргэ олус наада”.
Дархан Никифоров: «Музей салайааччыта Олег Васильевич Павлов кэпсиирин иһиттибит. Бэтэрээннэр тустарынан кэпсээтэ. Арааһынай таастар бааллар: алмаас доҕоро, көмүс, таас чох уо.д.а. Былыргы дьоннор астыыр предметтэрин билиһиннэрбитэ. Былыргы кыргыттар киэргэллэрэ баар этэ. Арааһынай кыыллартан чыычаахтары, кустары интэриэһиргээбитим. Музей туохха нааданый? Арай музей суоҕа буоллар былыргы дьон олохторун билиэ суох этибит».
Олесия Ядреева: «Оҕолор көрөн олус интэриэһиргээтибит. Павлов О. В. олус үчүгэйдик, оҕо өйдүүрүн курдук кэпсиир. Элбэх былыргы маллар тураллар. Хос эһээлээх эбээм хаартыскалара баар. Өссө оскуола дириэктэрэ былыргы оскуоланы Өкүчүттэн көһөттөрөн аҕалбытын туһунан биллим. Мин араас хаамыскалары-таастары олус сөбүлээтим. Араас өҥнөөхтөр уонна ойуулаахтар. Мин 6 саастаахпар хаамыска булбутум, музейга уон саастаахпар биэрбитим. Ол аатын билбэтэҕим, музей үлэһитэ билэ сатыыр. Мамонт муоһун интэриэһиргээбитим. Маллары буллахпытына музейга аҕалыахха наада. Музей тоҕо баарый? Былыргы маллары көрөн киһи өйдүүрүгэр. Музейга сылдьан тугу эрэ билиэххэ, бириэххэ сөп».
Ваня Гуляев: «Мин саамай кыыллар хосторун сөбүлээтим. Элбэх да кыылы биллим. Кып-кыра кинигэлэр бааллар эбит! Христос кэриэһин көрдүм. Музейга үчүгэйдик көрүөххэ, истиэххэ наада. Элбэҕи билээри сылдьыахха».
Ангелина Гоголева: «Бастакы саалаҕа үчүгэй даҕаны хаамыскалар сыталлар. Таас чох, алмаас аргыһа. Мин биир атын хаамысканы бэлэхтиэҕим дии санаатым. Музейга эһээм курдук ааты истибитим уонна бэйэм хаартыскабын көрбүтүм. Былыргы харчылары, маллары, өтүүгү, сааны олус интэриэһиргээбитим. Чүөчэлэр саамай мааныга баанар былааттара баар. Кыыллар дьиҥнээх курдуктар. Мамонт уҥуоҕа олус дьикти. Олег Васильевич үчүгэй баҕайытык кэпсиир, көрдөрөр. Музей былыргы дьону, эбээлэри - эһээлэри көрөн билэргэ, кыыллары арааран өйдүүргэ үөрэтэр».
Аля Варламова: «Мин саамай таас чоҕу сөбүлээн көрдүм. Араас таастар бааллар. Хаартыска арааһа баарын көрөн соһуйдум аҕай. Биһиги оскуолабыт дириэктэрин хаартыската баар. Рожин Степа эһээтэ эмиэ баар. Былыргы дьоннор туттубут иһиттэрин-хомуостарын, кыргыттар киэргэллэрин, былааттарын көрдүм. Хамсыыр харамайдартан саамай сөхпүтүм диэн мамонт муоһун. Музей биһиэхэ саамай наадалаах, билиигэ-көрүүгэ тардыһарбытыгар, тупса турарбытыгар».
Игорь Николаев: «Мин музейга сордоҥу, куобаҕы, мамонт муоһун олус интэриэһиргээтим. Араас таастары көрдүм. Былыргы мал арааһа баар: өтүүк, саа, ох саа, кыракый оҕо ороно, өссө кыргыттар ыалдьыттыы баралларыгар баанар былааттарын мааныга кэтэллэр эбит. Музей диэн былыргы маллары, араас кыыллары билэргэ наада».
Геля Торохова: «Мин бэһис хоско баар кыыллары көрөн сөхпүтүм. Дьиҥинэн мин кыыллары олус-олус аһынабын, хайдах дьоннор кыылы өлөрөллөрө буолуой? Мамонт муоһун ити хайдах булбуттара буолуой? 4 хоско дьахталлар кэппит киэргэллэрэ баар. Ээ, арба даҕаны, бэһис хоско киирбиппэр миигин улахан да улахан харахтаах мэкчиргэ соһуппута. Музей тоҕо нааданый? Ону - маны, былыргы дьон малын - салын билэргэ наада».
Ян Харитонов: «Мин музейга оскуолабытыгар үөрэммит, бүтэрбит дьон хаартыскаларын көрөн олус сөбүлээбитим. Кыыллар, былыргы маллар бааллар. Кыыллар хайдах эрэ хамсыыр курдуктар, хахханы, кустары астына көрдүм, мамонт уҥуоҕун көрөн олус сөхтүм. Байыаннай хоско мин араас дьоннор сэриигэ кыттыбыттарын биллим. Сталин мэтириэтин уруһуйа олус үчүгэй. Музей салайааччыта О. В. Павлов биһиэхэ арааһы көрдөрдө, хосторго киирэн истэххэ араас маллар бааллар. Эргэ бэчээттиир массыынка баар. Музей олус үчүгэй, киһи элбэҕи билиэн олус баҕарар».
Гриша Фомин: «1941-1945 сыллардааҕы сэрии туһунан матырыйааллар бааллар. Мин эһээм Фомин Семен Григорьевич хаартыскатын көрдүм. Мин саамай кустары уонна хаххан төбөтө эргийэрин интэриэһиргээтим. Харчылары-манньыаттары сөбүлээтим. Саа, ох саа бааллар. Саа тимирдэрэ хаалбыт этэ, маһа суох, боростуой төгүрүк тимиргэ кыракый тимири иитэр гына олордубуттар этэ. Онтон ох саа быатын сылгы сиэлинэн оҥороллор эбит. Гаас Мастаахтан саҕаланан Кыһыл Сыырга дылы, аны сотору Америкаҕа тиийиэҕэ. Олег Васильевич наһаа да үчүгэйдик кэпсиир».
Мичил Яковлев: «Бэһис саалаҕа кыыллары көрбүтүм, мин бултуурбун сөбүлүүбүн. Аҕабын Владимир Владимировы кытта кустуу барааччыбын. Аны сайын ох саа оҥоруохтаахпыт. Ох сааны музейга көрдүм. Сэрии кыттыылаахтарын хаартыскаларын кэпсиирин иһиттим. Музейга бу соторутааҕыта эргэ харчыны биэрбитим. Улааттахпына музейга үлэлиэм, саҥа дьиэ тутуом, музей мала сыл аайы элбээн иһэр ол иһин. Музей диэн дьон элбэҕи биллиннэр диэн тэриллэр, кэҥиир, улаатар». Дьэ, ити курдук “музей – история сиригэр” тус кылаатын киллэрсиэх баҕалаах оҕо баара инникигэ эрэли үөскэтэр.
Сөхпүт - махтайбыт оҕо-дьон барыны бары тутуон-хабыан санаталаан, эмиэ да музей сүрүн ирдэбилин толорон эскспонаттары тыыппакка буола сатаан харахтарынан сөбүлүү, биһирии көрдүлэр-иһиттилэр. Оҕо билиигэ дьулуһар ып-ыраас харахтара дойдубут, түөлбэбит, кэхтибэт кэскиллээх Кэбээйибит туһугар айыах-тутуох баҕа санааны күүһүрдэр.
Матырыйаалы бэлэмнээтэ:
И.Н. ИМ,
Танара орто оскуолатын
психолога,
“Айыы оҕото”
үөрэх уһуйааччыта,
социа
льнай педагога
2014 сыл
“Музей эйгэтэ” секция үлэтэ
“Музей эйгэтэ” диэн секцияҕа маннык састааптаах дьүллүүр сүбэ үлэлээтэ:
1. Павлов Е. А. – улуустааҕы кыраайы үөрэтэр музей дириэктэрэ, бэрэссэдээтэл;
2. Им И. Н. – Танара орто оскуолатын социальнай педагога, бэрэссэдээтэли солбуйааччы;
3. Эверстова М. К. – Кэбээйи орто оскуолатын “Кэбээйи кэскилэ” оҕо хамсааһынын салайааччыта, сэкэрэтээр;
4. Павлова А. П. – Куокуй орто оскуолатын эбии үөрэхтээһинин педагога, чилиэн;
5. Эверстова Ю. С. – Ньидьили орто оскуолатыгар куруһуок салайааччыта, чилиэн;
Бу секцияҕа уопсайа 21 оҕо кыттыбытыттан 15 дакылааты иһиттибит, ырыттыбыт, анал сүбэ - ама биэрдибит. Кыттааччылар араас интэриэһинэй тиэмэлэргэ үлэлээбиттэр, анал тирэх матырыйааллардаахтар: информационнай слайдалар, эпилиэнтэлэр, баннер, араас схемэлэр, карталар, бэрт интэриэһинэй макеттар.
Дьүүллүүр сүбэ ырытыһан баран биир уопсай санааҕа олоҕуран үлэлэри маннык миэстэлэргэ тыырда:
(орто сүһүөх үөрэнээччилэригэр)
I миэстэни Нарыйа Винокурова, Куокуй оскуолатын үөрэнээччитэ “Сэргэлээхтэн куорсун анньыммыт биһиги бөһүөлэкпит олохтоохторо” диэн үлэтигэр. Сэргэлээх уотун сэргэхситэн, тирэх ылан норуот суруйааччытыгар тиийэ үүнэн - сайдан тахсыбыт Николай Лугинов уо. д.а. биир дойдулаахтарын литература, суруналыыстыка суолунан сирдэтэн сырдаппыт, үөрэппит.
II миэстэни Варя Кондакова, Тыайа оскуолатын үөрэнээччитэ “Т. Сметанин айымньылара биһиги дьиэ кэргэҥҥэ” диэн үлэтигэр. Уопсайынан ааҕыы дойду үрдүнэн сүрүн проблема. Дьэ, бу кытаанах проблемаҕа оҕо дьиэ кэргэнин кытта үлэлэһэ сылдьар. Оҕо суруйааччытын “Күөрэгэй” айымньытын ырытан баран бэйэлэрэ аныгылыы истиилинэн компьютерга оонньуу толкуйдаабыттар. Дьиэ кэргэнинэн ааҕыы диэн бу бүтүн кэллэктиибинэн үлэ чаҕылхай, арылхай туоһута буолар.
III миэстэни Саша Яковлев, Мастаах оскуолатын үөрэнээччитэ “Сэрии оҕолоро (II Лүүчүн нэһилиэгэ)” диэн үлэтигэр. Мастаах нэһилиэгин сэрии кэмин оҕолорун суруйбут, Улуу Кыайыы 70 сылын көрсө оҕо сэмэй кылаатын киллэрбит.
Лауреат үрдүк аатын “Кыайыыны уһансыыга саха саллаата (Т. Сметанин “Егор Чээрин” сэһэнигэр олоҕуран)” диэн үлэлээх Сеня Лугиновка, Тыайа оскуолатын үөрэнээччитигэр иҥэрдибит. Хорсун, хоодуот саха саллаата Тимофей Сметанин тус уобараһын кытта Егор Чээрин литературнай уобараһын кытта тэҥнээн ырыппыт.
(үрдүкү сүһүөх үөрэнээччилэригэр)
I миэстэни Вилена Семенова, Ньидьили оскуолатын үөрэнээччитэ “Саха саарына, киһи кэрэтэ” диэн үлэтигэр. Биир дойдулааҕын спортсмен Эверстов Василий Исаевич туһунан Мэхээлэчээн булчут уобараһыгар сыһыаран, тэҥнээн ырыппыт.
II миэстэни Надя Полятинская, Кэбээйи оскуолатын үөрэнээччитэ “Культурное наследие села Кобяй” диэн үлэтигэр. Кэбээйи ытык сирдэригэр аһаҕас халлаан анныгар баар музейга экскурсия, гидтэр үлэлэрин торумун билиһиннэрдэ.
III миэстэни Айтал Софронеев, Мукучу гимназиятын үөрэнээччитэ “Ыстаал хайдах хатарыллыбытай?” диэн үлэтигэр. Социалистическай Үлэ Геройа Михаил Спиридонов, “Танкер капитана” очерк геройун туһунан, кини холобуругар олоҕуран ыстаал тэҥэ буһан - хатан олох киэҥ аартыгар бэйэтин бэйэтэ салайынарын кэпсээтэ. Кытааччы сүрүн тезиһин английскай тылга тылбаастаабыта саха ыччата киэҥ эйгэҕэ талаһарын бэлиэтэ буолар. Үөрэнээччи үлэтигэр «Тимофей Сметанин уонна Михаил Спиридонов Улуу Өлүөнэҕэ оруолларын туһунан сибээстээн сүрүн түһүмэх оҥоруом, үлэбин дириҥэтиэм”, - диэн бигэ санаатын эттэ.
Лауреат үрдүк аата «Дьакыама” бырайыак” диэн үлэлэрдээх Гоша Павлов, Эдик Унаров, Куокуй оскуолатын үөрэнээччилэригэр иҥэрилиннэ. Дьакыама – “Карл Маркс” холкуоһу Улуу Кыайыыга кынааттабыт ытык сир буолар. Кыайыы 70 сылын көрсө улахан бырайыак оҥоһулла сылдьар эбит. Кыттааччылар ити олоххо киллэриэхтээх идеяларын уруһуйдарынан, эпилиэнтэлэринэн, анал макетынан сирдэтэн арылхайдык быһаардылар.
Номинацияларга маннык кыттааччылар тигистилэр:
1. Лилиана Николаева, Владилена Яковлева, Куокуй оскуолатын үөрэнээччилэрэ «Тимофей Сметанин «Лоокуут уонна Ньургуһун» саха театрын сыанатыгар» диэн үлэлэрэ «Кэрэҕэ сирдээччилэр» номинацияҕа.
2. Алеша Данилов, Ньидьили оскуолатын үөрэнээччитэ “Межэтнические взаимодействия в исторических преданиях Кобяйского района” диэн үлэтэ “Төрүт историяны чинчийээччи” номинацияҕа.
3. Ваня Иванов, Аля Ксенофонтова, Танара оскуолатын үөрэнээччилэрэ “Мукучу нэһилиэгин топонимиката” үлэлэрэ “Төрүт түөлбэни чинчийээччилэр” номинацияҕа.
4. Артем Винокуров Куокуй оскуолатын үөрэнээччитэ “Сытыы бөрүөлээх суруналыыс” диэн үлэтэ “Суруналыыс айар суолун тарҕатааччы” номинацияҕа.
5. Марианна Дьяконова Тыайа оскуолатын үөрэнээччитэ “Илимнээһин - төрүт дьарык” диэн үлэтэ “Төрүт дьарыгы сырдатааччы” номинацияҕа.
Дьэ ити курдук кыттааччылар, дьүүллүүр сүбэ икки өттүттэн толору, «тиритэ - хорута” үлэлээтибит. Кыттааччылар атын оҕолор дакылааттарын хайысхатын, ньыматын, ис хоһоонун кытта билистилэр, бэйэлэрин үлэлэрин сиппэтэх өрүттэригэр болҕомто ууран дириҥэтэн үлэлиирдии санаалаах тарҕастылар.
И.Н. ИМ,
Танара орто оскуолатын
социальнай педагога,
“Айыы оҕото”
үөрэх уһуйааччыта,
Тимофей Сметанин ааҕыыларыгар,
“Музей эйгэтэ” секция улуустааҕы дьүүллүүр
сүбэҕэ бэрэссэдээтэли солбуйааччы.
08.12.14
Автор архыыбыттан ылылыннылар.
Хартыына сигэтэ
Comments