САССР тэриллибитэ 100 сылыгар,
Терехов Никифор Дмитриевич төрөөбүтэ 90 сааһыгар,
Кэбээйи улууһа төрүттэммитэ 85 сылыгар ананар
Биһиги күтүөппүт Никифор Дмитриевич эдьиийбит Мотрена Николаевна дьоммут ыалдьан өлбүттэрин кэннэ биһиэхэ ийэлии, аҕалыы амарахтык сыһыаннаспыттара, үөрэхтээх, үлэһит буоларбытыгар кыһаллаллара, көмөлөспүттэрэ. Күтүөтүм Никифор Дмитриевич, бэйэтэ кэпсииринэн, эрдэ тулаайах хаалан эһээлээх эбээтигэр иитиллибит. Онтон аймахтара Терехов Дмитрий Семенович ииппитэ. Оҕо сааһа сэрии кэмигэр ааһан, сэрии оҕото буолан элбэх ыарахаттары көрсүбүт. 1942 сыллаахха 8 сааһыгар оскуолаҕа киирбит. Кыра эрдэҕиттэн үлэҕэ эриллибит. Улахан дьону батыһан эбээлэригэр куйуурдуу балыктыы, мундулуу киирэллэрэ. Мөлтөх чараас таҥастаах кырачааннар бултаан дьоннорун аһаталлара. Үөрэх кэнниттэн сайын окко, бурдукка улахан дьону кытта тэҥҥэ үлэлииллэрэ. Фермаҕа ыанньыксыттыыр эдьиийигэр куруук көмөлөһөр эбит.
7 кылааһы ситиһиилээхтик бүтэрэн Сангаарга үөрэнэ киирбит. Биһиги эдьиийбит эмиэ 7 кылаас кэнниттэн Сангаарга үөрэнэ киирбит. Онно үөрэнэ сылдьан көрсүһэннэр суругунан билсибиттэр.
Эдьиийбит 10 кылааһы ситиһиилээхтик бүтэрэн Читаҕа быраас үөрэҕэр ситиһиилээхтик үөрэнэн ординатуратын Ленинградка үөрэммитэ. Никифор Дмитриевич СГУ учуутал идэтигэр үөрэнэн, бүтэрэн Кэбээйигэ үлэлии барбыта. Эдьиийбит үөрэҕин бүтэрэн Якутскайга кэлбитэ, Никифор Дмитриевич Кэбээйиттэн Якутскайга барбыта, ыал буолан бастакы уоллара Сергей төрөөбүтэ. Эдэр ыалы, специалистары министерство Сунтаарга үлэҕэ ыыппыта.
Сунтаарга эдьиийим балыыһаҕа, Никифор Дмитриевич оскуолаҕа үлэлээбиттэрэ. Эдьиийбит иккис уолун Бориһы төрөөбүтэ. Кыра оҕолооҕо, үлэтэ дежурстволааҕа, Никифор Дмитриевич оҕолору дьиэҕэ көрүүгэ көмөлөһөрө. Эдьиийбит Мотрена Николаевна үчүгэй үлэтин иһин САССР үтүөлээх бырааһа үрдүк ааты иҥэрбиттэрэ. Үлэтигэр, олоҕор бастакы көмөлөһөөччүтүгэр Никифор Дмитриевичка олус махтанара.
Сайын балыктаан, сир астаан бары бииргэ сылдьаллара. Россия араас куораттарыгар сынньанан кэлэллэрэ. Төрөөбүт оройуоннарыгар ыҥырыллан үлэлии кэлбиттэрэ. Ол саҕана Сангаарга 10 тыһыынчаттан тахса киһи олороро. Эдьиийбит үһүс уолун Игоры төрөөбүтэ. Түүннэри - күнүстэри араас командировкаларга, курстарга сылдьара, оройуон балыыһаларын барытын кэрийэн көмөлөһөрө, бэрэбиэркэлиирэ.
Күтүөппүт Никифор Дмитриевич уолаттарын куруук илдьэ сылдьара: сир астыыллара, балыктыллара, бултууллара, транспорт ыытарга, өрөмүөннүүргэ үөрэтэрэ. Оҕолорун үлэнэн иитээри Хаалбыска сир ылан дьиэ туппуттара. Сайыны быһа бултууллара уонна оттоон сылгы иитэллэрэ. Сайын күүлэйдии тиийдэхпитинэ күтүөтүм уолаттарын кытта тэҥҥэ кыра уолбун Коляны окко, техникаҕа, булка илдьэ сылдьара. Оскуолаҕа үөрэнэ сырыттаҕына уолум Коля убаайдарын, күтүөтүн кытта балыктыырын, кустуурун сөбүлүүрэ.
Никифор Дмитриевич учуутал идэлээх буолан Кэбээйигэ, Якутскайга, Сунтаарга, Сангаарга элбэх оҕону үөрэппитэ. Оҕолорго техниканы баһылыырга үгүс өрүттээх, айымньылаах үлэни ыыппыта. Элбэх оҕо киниттэн аан бастаан электро техника, массыына ыытарга үөрэммитэ, кини көрүү - харайыы мындырыгар үөрэппитэ, үгүстэр ити дьарыктарын идэҕэ кубулуппуттара. Кэлин Сангаарга үөрэх салалтатыгар киирэн оскуола оҕолорун иитии - үөрэтии боппуруостарынан айымньылаахтык үлэлээн республикаҕа тиийэ сэҥээриини ылбыта. Оройуон оскуолаларын сайыҥҥы үлэлэрин оройуон, республика хаһыаттарыгар сырдаппыта.
Никифор Дмитриевич суруйар дьоҕурдаах буолан элбэх кинигэ автора, оройуон олоҕун, дьоннорун архыыптартан булан элбэх үлэни оҥорон, сырдатан, таһааран үгүс дьон махталын ылар.
Кини олоҕун, үлэтин оҕолоро, сиэннэрэ, үөрэнээччилэрэ салгыыллар. Уоллара Сергей Сангаарга дьиэ туттан предприниматель, икки оҕо тапталлаах аҕата. Боря үрдүк үөрэхтээх, ыал, Хаалбыска дьиэ туттан олорор, икки оҕолоох, сиэннэрдээх. Үһүс уол Игорь медицинскэй техника инженерэ, Германияҕа үөрэммитэ, ООО “Сименс здравоохранения”, Siemens healthineers кылаабынай инженер’ икки оҕолоох ыал Якутскайга олорор.
Уолаттар аҕаларын утумнаан бары техникаҕа сыһыаннаах үлэһит үрдүк үөрэхтээхтэр, булчуттар, амарах аҕалар, эһээлэр. Олох салгана турар.
Никифор Дмитриевич күтүөппүт сиэннэригэр көмөтө улахан. Икки сиэннэрэ Надя, Уйгулаана эбээлэрин утумнаан быраас үлэтин талбыттара: Надя Мэҥэ Хаҥаласка Майа сиригэр аллерголог быраас, Уйгулаана Владивостокка үөрэнэ сылдьар. Эһээтин аатын салгыыр бастакы сиэн уол Никифор Сергеевич летчик идэтигэр үөрэнэн, эһээтин баҕа санаатын толорон, халлааҥҥа көтөр.
Эдьиийбит ыалдьыбыт кэмигэр күтүөппүт Никифор Дмитриевич кыра оҕолуу көрбүтүгэр махталбыт улахан. Биһиэхэ, эбээ буолбут дьоҥҥо, сүбэлии, көмөлөһө сылдьарыгар махтанабыт.
Биһиги эйигинэн киэн туттабыт!
Чугас дьонун тапталларыгар уйдаран уһун үйэни баҕарабыт.
Кыргыттарыҥ Ольга Николаевна,
Октябрина Николаевна.
07.02.2022 сыл
Мукучу
Матырыйаал Мукучу модельнай
библиотекатын фондатыгар бэрилиннэ.
Үтүөкэн үлэһит
САССР төрүттэммитэ 100 сылыгар,
Терехов Н. Д. төрөөбүтэ 90 сааһыгар ананар
Кэбээйи райпотун бэрэссэдээтэлэ Дмитрий Семенович уола Никифор дьоһун олоҕу олорон кэллэ. Кини кэргэнэ биһиги эдьиийбит Яковлева (Терехова) Матрена Николаевна РСФСР уонна САССР үтүөлээх бырааһа этэ. Үрүҥ халааттаах аанньал элбэх киһини өрүһүйбүт үтүөкэннээх быраас. Кини аатын оройуон балыыһата сүгэр. Мин Мукучу олохтоох Сэбиэтин исполкомун бэрэссэдээтэлинэн үлэлии сылдьан ый аайы мунньахха Сангаарга сөмөлүөтүнэн көтөр этим. Дьоммор хоно сыттахпына түүн аайы кэриэтэ суһал көмө кэлэн Матрена Николаевнаны кэлэн ылан барара. Онон Никифор оҕолорун Сергейи, Боряны, Игоры бэйэтэ таҥыннаран оскуолаҕа ыытара.
Никифор Дмитриевич уолаттарын араас техниканы, мотоциклы, массыынаны, тракторы, уу мотуорун ыытарга үөрэппитэ. Кальвица диэн сэлиэнньэҕэ дьиэ туттан оҕолорун Улуу Элиэнэ өрүс айылҕатын таптыырга үөрэппитэ. Кини техническай үлэ учуутала буолан элбэх оҕону техникаҕа уһуйбут учуутал буолар.
Кэлин Никифор Дмитриевич ССКП райкомун инструкторынан, районо инспекторынан үлэлээбитэ. Бу үлэлии сылдьан аҥардас Мукучуга «Тайҕа», «Түөк» диэн үлэ, сынньалаҥ лааҕырдарын тэрийбитэ. «Тайҕа» диэн лааҕырга лабыкта хомуйар үөрэнээччилэри Рожин Виктор Иванович энтузиаст учуутал салайбыта.
«Түөк» диэн алааска отчуттарга анаан 6 учуутал буоламмыт комплекс туппуппут. Оччолорго «Мукучу» совхоз дириэктэринэн Васильев Гаврил Данилович үлэлиирэ. Кини республика тойотторун үп, тутуу министрдэрин аҕалтаабыта. Биһиги ол сайын оттообокко улахан комплекс туппуппут. Биригэдьиир Ильинов Ким Иннокентьевич уус киһи этэ. Онно оскуола дириэктэрэ Каратаев Семен Сергеевич уонна РОНО инженерэ Никифор Дмитриевич Терехов хаста да кэлэ сылдьыбыттара. Мунньахтаан сүбэ - ама биэрэллэрэ, Никифор Дмитриевич тутууну хаартыскаҕа түһэрэрэ. «Кыым» хаһыкка уонна Арассыыйаҕа «Известия» хаһыакка тахсыбыппыт. Бу барыта РФ суруналыыстарын чилиэнэ Никифор Дмитриевич үтүөкэн үлэтэ буолар. Никифор Дмитриевич 80 сааһыгар «Партийная Доблесть» диэн орденынан наҕараадаламмыта. «Килбиэннээх үлэтин иһин» уонна да элбэх юбилейнай мэтээллэринэн наҕараадаламмыта. Райком, райсовет, РОНО бочуотунай грамотолара элбэхтэрин биһиги дьиэтигэр хоно сытан көрөрбүт.
Мин Сангаарга сылдьан Кальвицаҕа баар дьиэлэригэр кустуу, балыктыы тахсыһа сылдьыбытым. Уу мотуорунан кустуур, ооттуур сирдэригэр үүчээннэр бааллар. Сылгыны иитэрэ.
Никифор Дмитриевич Кэбээйи оройуонун норуодунай хонтуруолун чилиэнэ этэ. Кини принципиальнай, чиэһинэй буолан ОРС маҕаһыыннарын ыскалааттарын элбэхтик бэрэбиэркэлэспитэ. Никифор Дмитриевич тыыл, үлэ бэтэрээнэ.
90 сааскын туолбут үбүлүөйгүнэн эҕэрдэлиибит. Тоҕус уоҥҥар торуоскаламмакка сүүс саааскын сүһүөххэр сылдьан көрсөргөр, үтүө доруобуйаны, дьолу - соргуну баҕарабыт.
Маргарита, Иван Яковлевтар.
Ахтыыны суруйда Кэбээйи улууһун
бочуоттаах олохтооҕо,
педагогическай үлэ бэтэрээнэ,
общественнай корреспондент
Иван Яковлев.
07.02.2022 сыл
Comments