Иннокентьева Нюргуяна Николаевна - Иннокентьевтар худуоһунньуктар династияларын бэрэстэбиитэлэ, Дьокуускайдааҕы П.П. Романов аатынан художественнай училищены, В.И. Суриков аатынан Москватааҕы художественнай институту кыһыл дипломунан бүтэрбит, Бишкекка олорор, художественнай училищеҕа преподавателлиир, Кыргызстан худуоһунньуктарын сойуустарын правлениятын чилиэнэ.
Нюргуяна Николаевна, Кыргызстан сиригэр саха сирин суруналыыстара кэлэ сылдьабыт. Наһаа үчүгэйдик билистибит, үөрдүбүт уонна өссө чугастыы Эйигин кытта билсиэхпин баҕарабын. Биһиги биир дойдулаахпыт, аатырбыт скульптор Петр Алексеевич Захаров үөрэнээччитэ буоларыҥ миигин ордук интэриэһиргэттэ. Баһаалыста, Эн хантан хааннаххын, кимтэн төрүтээххин билиһиннэр эрэ.
Мин Иннокентьева Нюргуяна Николаевна диэммин. Аҕам Николай Николаевич Иннокентьев – норуодунай худуоһунньук, Саха Өрөспүүбүлүкэтин ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ, Ньурба Маалыкайыттан төрүттээх, ийэм Раиса Михайловна Покровскайтан тардыылаах. Мин кыра эрдэхпиттэн худуоһунньуктар эйгэлэригэр улааппытым, уруһуйдуур этим, ол иһин атын идэлэри көрбөт этим, худуоһунньук буолуом диэн бигэ эрэллээх улааппытым. Аҕам мэлдьи уруһуйдуурун көрөөччүбүн, биһиги үс балтылыылар: эдьийим Мария Санкт Петербурга И. Репин аатынан художественнай институту бүтэрбитэ, балтым Айталина мин курдук В.И. Суриков аатынан институкка үөрэммитэ, бары аҕабыт курдук худуоһунньук буоллубут. Дьокуускайга художественнай училищены бүтэрбитим. Кураторым Людмила Даниловна этэ, кини кэргэнэ Петр Алексеевич Захаров биһиэхэ бастакы курска скульптура, лепка диэн дисциплинаны биэрбитэ. Манна кини скульптуратын аан бастаан көрөн бараммын наһаа соһуйбутум, сэбиэскэй кэмҥэ араас республикалар симпозиумнара буолбут, Петр Алексеевич чороонноох саха дьахтарын оҥорон хаалларбыт.
Учууталыҥ Петр Алексеевич эйгэтигэр уһуйулуннаҕыҥ дии, кини туһунан тус санааҥ.
Наһаа үтүө санаалаах, муударай, бэйэтин дьыалатын үчүгэйдик билэр диэн өйдөөбүллээхпин.
Үөрэммит кэмнэриҥ туһунан билиһиннэр эрэ.
Училищены бүтэрэн бараммын 19 саастаахпар Москваҕа үөрэнэ барбытым. В. М. Сидоров диэн биллиилээх улуу худуоһунньук мастерскойын бүтэрбитим. Миигин олус сөбүлүүрэ, бүтэрбитим да кэнниттэн мэлдьи саныы сылдьара. Кэргэммин кытта институкка билсиспитим. Аскар Турумбеков диэн, скульптор. Ол иһин манна кэлэн олохсуйан олоробун. Үс кыыстаахпыт Туяра, Айдана уонна Саине. С.А.Чуйков аатынан художественнай училищеҕа преподаватель буолан үлэлээбитим 19 сыл буолла. Живопись, рисунок уонна композиция предметтэрин үөрэтэбин.
Худуоһунньук буоларга аан маҥнайгыттан дьулуспуккун. Хайдах эйгэний?
Худуоһунньук буолар уустук, айымньылаах үлэ буолан олоххун барытын аныыгын. Композитордар, суруйааччылар курдук мэлдьи толкуйдуу, айа сылдьаҕын. Олус интэриэһинэй. Мин бэйэм эйгэбин, идэбин олус сөбүлүүбүн. Дьиэ кэргэним бары худуоһунньуктар, Иннокентьевтар - худуоһунньуктар династиялара буолар. Кэргэним дьиэ кэргэнэ эмиэ бары худуоһунньуктар, ийэтэ прикладница, Кыргыстан норуодунай хуһуодуһунньуга, аҕата карикатурист - график, убайдара, балта эмиэ уруһуйдууллар.
Эһиги ханна билсибиккитий?
Москватааҕы художественнай институкка үөрэнэ сылдьан, мин бастакы курска үөрэнэр этим, кини бүтэрэн эрэрэ. 90 сыллар уустук кэмнэр этилэр, путч буолбута дии. Институкка кыргыстар элбэх этилэр. Сөбүлэһэммит ыал буолбуппут.
Кыргыстан уонна саха омук уруурҕаһаллар дии, майгыннаһар өрүттэрин этиэҥ дуу?
Миигин ким даҕаны сахаҕын диэбэт, бары кыргызскаҕын дииллэр, атын киһи кэллиҥ диэн санаабат, атыҥыраабат. Олус үчүгэйдик көрсүбүттэрэ, ылыммыттара. Кыргызстыы кыратык саҥарабын, өйдүүбүн. Тыаҕа олохсуйбуппут буоллар толору саҥарыам эбитэ буолуо, кэргэним куорат, онон күннээҕи тутуллар тылларынан кэпсэтэбит, нууччалыы саҥарабыт.
Баһаалыста сахабыт сирин дьонугар, тус үлэҕин билиһиннэр эрэ.
1994 сыллаахха кэлбитим, оҕолонон 3 сыл декретнай отпускаҕа олорон баран үөрэхпин бүтэрэ барбытым, бүтэрэн кэлээппин кытта тута Кыргызстан худуоһунньуктарын сойуустарыгар ылбыттара, 1995 сыллаахха быыстапкаҕа аан бастаан кыттыбытым, ол онтон ыла мэлдьи кыттабын. Худуоһунньуктар элбэхтэр, сойуус Правлениетыгар сүүрбэччэбит эрэ, үһүс болдьоҕун үлэлиибин.
Ситиһиилэрдээх буолаҥҥын бу эппиэтинэстээх үлэҕэ сыһыардахтара дии.
Онтон оннук.
Сөбүлээн дьарыктанар ньымаҥ?
Маслянай живопиһы наһаа сөбүлүүбүн. Билигин саҥа акриловай кырааскалар кэллилэр. Холонон көрөбүн, сөбүлээтим.
Муода дуо?
Маслянай живопись уруккуттан сайдыбыт көрүҥ, онтон акриловай саҥа хайысха, технология, сорох үлэлэри акриловай красканан оҥорор ордук. Син биир маслянай живопиһынан уруһуйдуубун, бу көрүҥү уларыппаппын. Элбэх натюрмортары, пейзажтарын сөбүлээн оҥорор этим. Билигин музейдарга улахан тематическай хартыыналары оҥоробун. Урут атыылыыр этим, билигин оннук интэриэһим суох. Мин бөдөҥ историческай уруһуйдары оҥоруохпун баҕарабын, историяҕа киирэрин курздук. Икки сыллааҕыта Максим Кирович Аммосов хартыынатын суруйаммын быыстапкаҕа кыттыбытым. Күһүн Кыргыстан үбүлүөйдээх сылыгар быыстапкаҕа улахан форматынан кыттаары сылдьабын. Чаҕылхай Максим Казахстаны, Кыргыстаны өрө көтөхпүт историческай личность буоларын умнубаттарын курдук тоһоҕолоору гынабын.
Кэргэниҥ үлэлэриттэн билиһиннэр эрэ.
Кэргэним скульптор, бөдөҥ монументальнай үлэлэри оҥорор, нэһилиэктэргэ, Бишкекка элбэх үлэлэрэ бааллар. Мелкай пластиканан эмиэ дьарыктанар.
Инникилээх бырайыактаргыттан билиһиннэриэҥ дуу?
Бэһис сылын "Tolon museum" (Толон музеум) диэн стипендиальнай проекка үлэлиибин, Кыргыстаҥҥа бөдөҥ бизнесмен Толонду Тойчубаев баар, кини меценат курдук, худуоһунньуктарга болҕомтотун уурар. Улахан сыымайдааһыҥҥа икки хайысхабыт киирбитэ. Эдэр худуоһунньуктар уонна биһиги кыттыбыппыт, тургутууну ааспыппыт, үс буолан хаалбыппыт. Сыл аайы быыстапкаҕа кыттабыт, историческай, политическай, социальнай тематикаларга үлэлиибит. Бу проекка быйыл төрдүс быыстапкабыт буолар, "СоцРеализм" диэн ааттаах. Социалистический реализм диэн буолбатах, Социальнай реализм диэн өйдөбүллээх.
Интэриэһинэй эбит. Нюргуяна Николаевна, бүгүн биһиги Петр Алексеевич Захаров «Якутка с чороном (Гостеприимство)» диэн үлэтин көрдүбүт, иһиттибит, видеоҕа уһуллубут. Кэбээйи улууһуттан кэлэ сылдьар кыраайы үөрэтэр, библиотекарь, суруналыыс буоларым быһыытынан санаабын этиэхпин баҕарабын. Чорооно уонна хас да сиринэн эмтэрийбит эбит, онтон күн-дьыл ааһан ырааттаҕа даҕаны дии, саҥардан, тупсаран биэриэххэ сөп эбитэ дуу?
Таас дии, чөлүгэр түһүөн сөп буоллаҕа дии. Холобур М. К. Аммосов памятнигын кэргэним туругуттан көрөн реставрациялыыр, Александр Николаевич сорудах биэрбитэ. Саха диаспората тахсаммыт субуотунньуктуубут, ыраастыыбыт.
Иннокентьевтар династияларын бэрэстэбиитэлэ, биллэр-көстөр скульптор, бу Кыргызстан сиригэр олохсуйан олорор дьон буоларгыт быһыытынан мэрияны, культура министерствотын кытта ыкса үлэлээн, болҕомтоҕутун ууруо, үлэлэһиэ этигит диэн Кэбээйи улууһун дьонун аатыттан илдьиппитин тиэрдэргэр баҕарабын. Бүгүн видео обзор оҥорон социальнай ситимнэргэ таһаарбыппытын сэргээтилэр, интэриэһиргээтилэр, бу кэрэ-үтүө оҥоһугу көрөөрү кэлэ туруохтара диэн эрэнэбит. Эппитиҥ курдук умнулла быһыытыйбыт дии, биһиги суруналыыстар атын харахпытынан көрөбүт, хамсааһын тахсыа дии эрэнэбит.
Болҕомтобутун ууруохпут.
Кыргыстан сиригэр кэлэммит элбэҕи көрдүбүт, биллибит. Наһаа үтүө санаалаах дьоннор ортолоругар эһиги олороҕут, ситиһиилээхтик үлэлии-хамсыы сылдьаргытыттан үөрэбит уонна санааҕын атастаспытыҥ иһин махтанабын.
Интервьюну ылла
Ия Николаевна ИМ,
«8 пресс тур - 2024 сыл»
(автор Бочкарева Г.А. проегын) кыттыылааҕа,
Россия суруналыыстарын сойууһун
Кэбээйи улууһунааҕы
бастакы сүһүөх тэрилтэ председателэ,
Саха сирин культуратын туйгуна.
Ыам ыйа, 2024 сыл
Хаартыскаҕа түһүү:
Кыргыстаҥҥа олорор
саха диаспораларын кытта
көрсүһүү кэмэ.
Саха суруналыыстарын 8 пресс-турун суоллааҕы бэлиэтээһиннэрин, ыстатыйаларын бу сигэлэринэн киирэн билсиэххитин сөп
Comments